Zygmunt II August - syn Zygmunta Starego i Bony, urodził się w 1520 r. Królem został obrany już w r. 1529, za życia ojca, a dopiero po śmierci Zygmunta Starego w r. 1548 rozpoczął panowanie. W polityce wewnętrznej dążył król Zygmunt August do wzmocnienia władzy  królewskiej i granicy państwowej. Budował zamki warowne, organizował obronę kresów południowo-wschodnich, stworzył stałą armie zaciężną, zwana wojskiem kwarcianym. Rozumiał znaczenie dostępu do morza i starał się nawet budować flotę wojenną na Bałtyku. Ostatnim jego wielkim osiągnięciem było doprowadzenie zacieśnienie więzów polsko - litewskich. Dotychczasowa osobista unia z Litwą została przekształcona w unię realną. Oprócz osoby króla łączył te dwa kraje wspólny sejm i inne instytucje państwowe. Unia ta, zwana Unią Lubelską została uchwalona na sejmie w Lublinie w 1569 roku. Polityka zagraniczna Zygmunta II Augusta nie była tak owocna jak wewnętrzna. Próbował wprawdzie powstrzymać naporu Moskwy na Inflanty i w 1569 roku stworzyli z osiadłego tam zakonu Kawalerów Mieczowych sowieckie księstwo lenne podlegle Polsce i Litwie. Zgodzili się też jednak i na to, że po księciu Albrechcie, który złożył hołd jego ojcu, dziedzicami Prus Wschodnich zostali brandenburscy Hohenzollernowie. Okres Zygmunta Augusta to okres dalej wzrastającego dobrobytu. Bogacąca się szlachta brała coraz szerszy udział w życiu politycznym i kulturalnym kraju. Cieszyła się wspaniałym rozkwitem literatury, sztuki, i nauki. Pisali i działali wtedy tacy poeci i pisarze jak Rej, Kochanowski, Gornicki, Modrzewski, Kromer i inni. Bogactwo, tolerancja religijna i stabilizacja wewnętrzna w Polsce, zapoczątkowane już za poprzednich władców stawały się słynne w Europie. Powodowało to zwiększony napływ Żydów, aktorzy mieli już nawet swoje prawa w Polsce. Wyznawcy nowo powstających w Europie wyznań religijnych: luteranie, kalwini, arianie (bracia czescy) i inni, znajdowali tutaj schronienie przed prześladowaniami i wojnami na tle religijnym w innych krajach zachodniej Europy. Król Zygmunt II August okazał się jednym z najkulturalniejszych i najpotężniejszych władców tej epoki. W testamencie, swoje zbiory, zwłaszcza słynna kolekcja arrasowa zapisał Rzeczypospolitej. Ze związków z Anną i Katarzyną Habsburzankami ani z Barbarą Radziwiłłówną nie pozostawił po sobie potomków, wskutek czego wygasł na nim ród Jagiellonów. Ciało zmarłego monarchy pochowano w r. 1572 w Kaplicy Zygmuntowskiej na Wawelu, obok Zygmunta Starego.